తితీక్ష

మన ఆధ్యాత్మిక సాధనకు తోడ్పడే సాధనాలలో వివేకము, వైరాగ్యము తరువాత ముఖ్యమైనవి శమాది షట్క సంపత్తి. శమము అంటే అంతరేంద్రియ నిగ్రహం. దమము అంటే బాహ్యేంద్రియ నిగ్రహం. ఉపరతి అంటే ఎల్లప్పుడూ ఆ పరమాత్మ వస్తువునందే మన మనస్సు రమిస్తూ ఉండటం. తితీక్ష అంటే మానావమానములను సమానముగా స్వీకరించగలగటం. శ్రద్ధ అంటే మన సాధనయందు ఆసక్తి కలిగి చక్కగా చేయగలగడం. ఇక సమాధానము అంటే అంతా భగవంతుని ఇఛ్చ ప్రకారమే జరుగుతోందని గ్రహించి ఎక్కడికక్కడ మనకు లభించిన దానితో తృప్తిపడటం. 

మనం ఎంతటి ఆధ్యాత్మిక సాధనలో ఉన్నా సంఘజీవులం కాబట్టి బయటి ప్రపంచంతో సంబంధం తప్పదు. మరి ఆ సంఘంలో అనేక రకాలైన మనస్తత్వాలు కలిగిన వ్యక్తులు ఉంటారు. కొందరు అందరితో మంచిగా ఉంటూ తాము ఆనందిస్తూ చుట్టూ ఉన్నవారిని కూడా ఆనందింపచేస్తూ ఉంటారు. మరికొందరు వారికి ఏమాత్రం అవసరం లేకపోయినా ఎదుటివారి విషయాలలో కల్పించుకుంటూ లేనిపోని సలహాలు ఇస్తూ ఉంటారు. ఇంకొందరు మరికాస్త ముందుకు వెళ్లి తమకేదో చాలా బాధ్యత, ప్రేమ ఉన్నట్టుగా నటిస్తూ "ఏమ్మా! మీ అమ్మాయికి ఇంకా పెళ్లి చెయ్యరా?" "మీ అబ్బాయి మొన్ననే ఉద్యోగం మానేసి వచ్చేసాడుట కదా?" "అయ్యో ఉన్న డబ్బంతా అలా ఊర్లో వాళ్ళ కోసం ఖర్చు పెట్టేస్తే ఎలా బ్రతుకుతారు?" "మరీ ఇంత పీనాసితనం నీకు పనికిరాదు." ఇలా సూటిపోటి మాటలతో కాకులలా పొడుస్తూ ఉంటారు.

ఇలాంటి వారిని చూసినప్పుడు మనకి సహజంగా కోపం వస్తుంది. అదేదో సినిమాలో అన్నట్లు "ఏమిరా నీవల్ల దేశానికి ఉపయోగము?" అని అడగాలనిపిస్తుంది. కానీ కొంచెం లోతుగా ఆలోచిస్తే భగవంతుని సృష్టిలో వ్యర్థమైనది అంటూ ఏదీ లేదు. ప్రతిదానికీ ఎదో ఒక ప్రయోజనం ఉంటుంది. ఇలాంటి వారివలన ప్రయోజనం ఏమిటో చూద్దాం. పైన చెప్పిన శమాది షట్క సంపత్తిలో మిగిలిన అయిదు గుణాలను మనం ఎంతవరకు అలవరచుకొన్నామో తెలుసుకుంటూ ఆయా గుణాలను ఇంకా పెంపొందించుకోవడానికి మనను మనమే ఎప్పటికపుడు పరీక్షించుకొని అంచనా వేసుకోవటానికి వీలు పడుతుంది.  కానీ తితీక్షను మాత్రం మనకుగా మనం పరీక్షించుకోలేము. అందుకు బయటినుండి ఇలాంటి వ్యక్తుల సహాయ సహకారాలు మనకు ఎంతగానో అవసరమవుతాయి. 

ఇలాంటి వారు ఎదురైనప్పుడల్లా వారి మాటలను అవమానంగానో బాధాకరంగానో భావించక మన తితీక్షను పరీక్షించుకోవడానికి ఒక చక్కని అవకాశంగా స్వీకరించి ఎన్ని నదులు వచ్చి తనలో కలిసినా సముద్రం ఎలా తొణకక బెణకక నిశ్చలంగా ఉంటుందో అలాగే ఎన్ని అవమానాలు ఎదురైనా మన మనస్సుని నిశ్చలంగా ఉంచుకోగలగటం సాధన చేయాలి. అప్పుడే మనం పరమ శాంతిని పొందగలుగుతాం. 

ఒకసారి బుద్ధభగవానుడు భిక్షాటనకై వెళ్ళినప్పుడు ఒక ఇల్లాలు భిక్ష వేయకపోగా ఆయనను సోమరిపోతుగా భావించి నానా మాటలూ అంది. అయినా ఆయన చిరునవ్వుతోనే నిలబడి ఉన్నారు. కొంతసేపటికి విసుగెత్తిన ఆ ఇల్లాలు "ఇందాకటినుంచి ఇంతగా తిడుతున్నాను, నీకేమీ బాధే కలగటం లేదా?" అని ప్రశ్నించింది. అప్పుడు బుద్ధభగవానుడు "తల్లీ! ఒకవేళ నీవు వేసిన భిక్షను నేను స్వీకరించలేదనుకో అప్పుడు ఆ భిక్ష ఏమవుతుంది?" అని ప్రశ్నించారు. అందుకామె "అప్పుడది నా దగ్గరే ఉంటుంది." అని సమాధానం చెప్పింది. "అలాగే తమరు ఇంతసేపూ నన్ను అన్న మాటలేవీ నేను స్వీకరించలేదు" అని చెప్పి ఆయన ముందుకు సాగిపోయారు. 

ఒకసారి శ్రీ ఏకనాథ్ మహారాజ్ వారు నదీ స్నానం చేసి తిరిగి వస్తుండగా ఒక పొగరుబోతు ఆయనపై ఉమ్మి వేశాడు. ఆయన మారు మాట్లాడక తిరిగి నదీ స్నానం చేసి వచ్చారు. ఆ పొగరుబోతు మళ్ళీ ఉమ్మి వేయడం, ఈయన మళ్ళీ స్నానం చేయడం ఇలా 108 సార్లు జరిగింది. చివరికి విసుగెత్తిన అతడు "నేను ఇన్నిసార్లు నీమీద ఉమ్మినా నీకు సిగ్గు అనిపించటం లేదా?" అని ప్రశ్నించాడు . అందుకు ఏకనాథ్ వారు "సోదరా! సిగ్గెందుకు. ఈరోజు ఏకాదశి. నా అంతట నేను అనుకోలేదు కానీ నీ దయవల్ల నేనివాళ 108 సార్లు నదీ స్నానం చేయగలిగాను. ఇంతకంటే మహద్భాగ్యం ఏముంటుంది?" అని నవ్వుతూ బదులిచ్చారు.